Op 10 juli 2018 heeft de Eerste Kamer ingestemd met het wetsvoorstel tot samenvoeging van de gemeenten Zederik, Leerdam en Vianen tot de nieuwe gemeente Vijfheerenlanden per 1 januari 2019. Daarbij is de provinciegrens gewijzigd waardoor de nieuwe gemeente in de provincie Utrecht ligt. Er zijn in dit kader vier trajecten gestart om de belangen van de inwoners, de bedrijven, de maatschappelijke organisaties en de betrokken (wettelijke) samenwerkingsverbanden zorgvuldig te borgen.

Ontvlechting wettelijke gemeenschappelijke regelingen
Er is een bestuurlijke begeleidingscommissie Vijfheerenlanden (onder voorzitterschap van BZK en met Zuid-Holland, Utrecht en Vijfheerenlanden) ingesteld die een zorgvuldige (financiële) afwikkeling begeleidt van de uit- en toetreding van Leerdam/Zederik c.q. Vijfheerenlanden (VHL) bij de betrokken Veiligheidsregio’s, GGD ’s en Omgevingsdiensten. De operationele en organisatorische gevolgen zijn inmiddels per 1-1-2019 geregeld. In de begeleidingscommissie is afgesproken dat de kosten van uit- en toetreding niet voor rekening van de (eigenaren van de) betreffende gemeenschappelijke regelingen anders dan van VHL te laten komen. In een door de begeleidingscommissie nog vast te stellen financieel arrangement worden de totale ontvlechtingskosten bepaald en wie welk deel van de kosten gaat dragen. Medio februari 2019 wordt meer duidelijk over de totale kosten van deze ontvlechting en de financiële consequenties daarvan voor de provincie Utrecht. Een en ander wordt in de Voorjaarsnota 2019 en de Kadernota 2020-2023 opgenomen.

Overdracht van rechten en verplichtingen
In het kader van de overdracht van alle rechten en verplichtingen van het grondgebied van Leerdam en Zederik van de provincie Zuid-Holland naar de provincie Utrecht is in 2018 een bestuurlijk en ambtelijk proces ingericht en een procesbegeleider aangesteld. Er is een gezamenlijk overdrachtsdocument met bestuurlijke, beleidsmatige en financiële afspraken over relevante beleidsdossiers opgesteld. Dit is door beide colleges van GS op 13 november met elkaar besproken en in december 2018 vastgesteld. De inhoudelijk/beleidsmatige gevolgen worden bij de betreffende beleidsdomeinen nader benoemd. Zie ook het statenvoorstel Overdrachtsdocument rechten en verplichtingen Vijfheerenlanden van 18 december 2018 (link opnemen).

Wijziging verdeling Provinciefonds
De provinciegrenswijziging van Leerdam en Zederik heeft ook gevolgen voor de motorrijtuigen-belasting (hogere inkomsten) en de uitkering uit het Provinciefonds. Gebleken is dat in de verdeelsystematiek van het Provinciefonds geen rekening wordt gehouden met de gevolgen van een provinciegrenswijziging. In verband met deze verdeelproblematiek heeft het IPO een externe deskundige, de heer G.J. Jansen (hij was ook betrokken bij de huidige verdeelsystematiek Provinciefonds) de opdracht gegeven om een oplossingsrichting aan te geven. Bij voorkeur komen Zuid-Holland en Utrecht gezamenlijk tot een budgettair neutrale oplossing voor het Provinciefonds. Het verdiepend onderzoek richt zich op de gevolgen van de vorming van Vijfheerenlanden voor de uitgaven (waaronder frictiekosten, structurele kosten en overige kosten en inkomsten van beide provincies). Medio februari 2019 wordt een definitief voorstel over de verdeelproblematiek Provinciefonds aan het IPO-bestuur voorgelegd. Overigens betreft het een voorstel voor de jaren 2019 en 2020, omdat de planning is met ingang van 2021 een geactualiseerd en herijkt verdeelmodel voor het provinciefonds in te voeren.

Financieel toezicht Vijfheerenlanden
Op basis van de Wet Arhi stonden in 2018 de gemeenten Leerdam, Vianen en Zederik door de herindeling onder preventief financieel toezicht van GS Zuid-Holland en Utrecht. In dat kader maakten wij met deze voormalige gemeenten maatwerk-afspraken over het financieel beleid om zo een gezonde financiële start per 1-1-2019 van de nieuwe gemeente Vijfheerenlanden te borgen.