Ruimtelijke Ontwikkeling
Onze provincie stond in 2018 voor belangrijke keuzes rond verstedelijking, energietransitie, mobiliteit en ontwikkelingen in het landelijk gebied. De noodzakelijke keuzes leggen alle een claim op onze ruimte. De kwaliteit van onze provincie vraagt om afwegingen waarbij ook de impact op de ruimtelijke kwaliteit (landschap én adequaat gebruik) betrokken wordt. Wij geven daar sturing aan via ons ruimtelijk beleid, en vanuit die beleidskaders hebben wij gezocht naar maatwerk richting vooral onze inwoners, belangrijkste partners en gemeenten. Daarbij is in 2018 een appel op ons gedaan om de maatschappelijke opgaven en beoogde ontwikkelingen meer ontwerpend en gebiedsgericht op te pakken. Het daartoe ingezette ontwerpend onderzoek heeft geleid tot maatwerk en gebied geïntegreerde keuzes. Het resulterende ruimtelijk ontwerp (verkenningen, beelden, verhalen), voedt de dialoog, maakt onze keuzes toegankelijker en draagt bij aan begrip hiervoor. Dit sluit aan bij de inspiratie die de onafhankelijk Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit aan onze organisatie heeft geboden, zoals met het concept van het Ringpark-Utrecht.

Binnenstedelijke Ontwikkeling
In 2018 is er een verdere invulling gegeven aan de Actie Agenda Woningmarkt (AAW). De Agenda is met inbreng van 123 marktpartijen, corporaties en overheden opgesteld. Alleen samen, met ieder vanuit zijn eigen rol en verantwoordelijkheid kunnen we de uitvoering tot een succes maken. Dit heeft onder andere geleid tot verschillende gebiedsovereenkomsten met betrekking tot inbreiding en transformatie, de 100-dagen Challenge en het Utrechts Biedboek Middenhuur waarmee marktpartijen een aanbod doen aan gemeenten. Ook is een kwartiermaker voor een ‘netwerkbureau woningmarkt’ aangesteld. Afgelopen oktober is er een platformbijeenkomst geweest met als doel om de successen te delen, het netwerk te versterken en te koersen naar 2019.

Landelijk Gebied
Na een uitgebreid participatief proces is in 2018 de Landbouwvisie vastgesteld en is als uitwerking hiervan gestart met het opstellen van de Samenwerkingsagenda Landbouw. In deze dynamische agenda zijn de ambities uit de landbouwvisie geconcretiseerd en is voor de verschillende thema’s aangegeven hoe wij deze ambities samen met anderen stapsgewijs realiseren. Wij zijn partner geworden van het Actieplan Duurzame Landbouw met Natuur. Deze partijen zijn gestart met het maken van een plan voor het uitvoeren van een pilot in de Groene Contour.
In 2018 ligt de uitvoering van de realisatie van het Natuurnetwerk Nederland (NNN) op schema. Met de provincie Zuid-Holland zijn voorbereidende besprekingen gevoerd over de overdracht van NNN- en Natura-2000 gebieden van het gebied de Vijfheerenlanden.
Vanuit onze nieuwe rol uit de Wet Natuurbeheer in 2018 hebben wij, in samenspraak met stakeholders, het eerste Programma Invasieve Exoten opgesteld. Hierin coördineren wij de aanpak (uitroeien en beheren) van invasieve exotische dier- en plantsoorten. Met een aantal gemeenten, de agrarische collectieven en Landschapsbeheer Erfgoed Utrecht is gewerkt aan de aanleg van kleine landschapselementen via de hiervoor ingerichte pilot. Ook is in 2018 de Intentieovereenkomst ondertekend en de Samenwerkingsagenda onderschreven voor het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Bij 90% van de gemeenten is de pre-competitieve vraagbundeling voor aanleg van snel internet afgerond. Marktpartijen zijn gestart met de aanleg van glasvezel in de diverse gemeenten. Ook zijn acht leefbaarheidsinitiatieven financieel ondersteunt.
Binnen het programma Agenda Vitaal Platteland is met ingang van 1 januari 2019 de verantwoordelijkheidsverdeling tussen provincie en gebiedscommissies herijkt en wordt de werkwijze aangepast. Naar aanleiding van het gezamenlijk advies van twee advocatenkantoren over de rechtmatigheid is afgelopen jaar prioriteit gegeven aan deze herijking van de governance binnen het programma. De nieuwe werkwijze wordt in 2019 verder geëffectueerd.

Bodem, water en milieu
Het ambitiedocument “Sterke Lekdijk & Grebbedijk, veilige dijken in een mooie omgeving”, hebben wij in 2018 is vastgesteld. Dit geeft invulling aan de kans die het dijkversterkingsprogramma biedt voor het rivierengebied van de NederRijn en Lek, om onze ambitie voor de natuur, mobiliteit, cultuurhistorie, landschap en recreatie in onderlinge samenhang op te pakken.
In de visie bodemdaling, die eind 2018 is vastgesteld, wordt de ambitie geformuleerd voor opgave van het remmen van bodemdaling van de ongeveer 25.000 ha bodemdalingsgevoelige veengrond in de Provincie voor korte termijn (2030) en langere termijn (2050). Daarnaast beschrijft voorliggende visie hoe de provincie Utrecht deze ambitie samen met de betrokken partners wil realiseren. Parallel aan het visie-traject wordt een Programma-aanpak voorgesteld die in 2019 gaat starten. Deze opgave moet in samenhang met andere opgaven worden vertaald naar omgevingsbeleid in de Omgevingsvisie.

Economische ontwikkeling
Om de innovatiekracht en de economische structuur van de regio verder te versterken is de provincie in 2018, samen met de gemeenten Utrecht, Amersfoort en Hilversum en de Universiteit Utrecht, een verkenning gestart naar de oprichting van een regionale ontwikkelingsmaatschappij (ROM). Onder de vlag van Utrecht Region is vanuit de provincie intensief samengewerkt aan het versterken van het internationaal vestigingsklimaat met extra aandacht voor de komst van de European Medicines Agency (EMA) naar Nederland. De Economic Board Utrecht (EBU) heeft met haar activiteiten bijgedragen aan het stimuleren van de economie rond de opgave gezond stedelijk leven.  
Om ook in de toekomst economisch succesvol samen op te trekken is met een groot aantal betrokkenen een ruimtelijk economische strategie (RES) voor de regio Utrecht vastgesteld. In 2018 heeft PS de Retailvisie vastgesteld en een inpassingsplan voor kantoren.

Energie
In 2018 is, met het kabinetsbesluit om in 2030 te stoppen met aardgaswinning en nieuwbouwwoningen niet meer aan te sluiten, extra focus en versnelling ontstaan voor aardgasvrije wijken. Wij richten ons vooral op ondersteuning van middelgrote en kleine gemeenten
Samen met de NMU en Rescoop is gekomen tot een financieringsmodel om lokale energie-coöperaties professionele ondersteuning te bieden. Zij worden daarmee adequate overlegpartners voor overheden en energiebedrijven bij gebiedsprojecten
Voor geothermie is een opsporingsvergunning aardwarmte Utrecht aangevraagd bij het ministerie van EZK om hiermee de potentie voor de provincie voor aardwarmte verder te onderzoeken.
In 2018 is het energiefonds gelanceerd en deze is in de loop van 2018 volledig operationeel geworden. Via het provinciale energiefonds zijn 31 energieprojecten gefinancierd.

Bereikbaarheid
Met het vaststellen van het Mobiliteitsprogramma 2019-2023, in 2018, geven we richting aan hoe we om willen gaan met de druk op de bereikbaarheid en kwaliteit van de leefomgeving. Met de vaststelling van de  Nota Kapitaalgoederen, Meerjaren Investeringsplan (MIP) en Meerjaren Onderhoudsplan (MOP) is de bijbehorende programmering van de benodigde activiteiten door de Provincie in beeld gebracht en voorzien van bijbehorende middelen.
Wij hebben als regio met het Rijk het Programmaplan U Ned vastgesteld en er is besloten tot een gezamenlijke rijk/regio programma-organisatie, om als overheden invulling te geven aan de groei opgave ten aanzien van wonen, werken en de bereikbaarheid. Dit programma stelt het Rijk en de regio in staat komende jaren een duurzame samenwerking op te bouwen voor deze belangrijke opgave.
De doelstelling 'continue dalende trend aantal verkeersslachtoffers' halen we niet; daarom hebben we in 2018 een versnellingsagenda opgesteld om de verkeersveiligheid te verbeteren en besloten om in het nieuwe Mobiliteitsprogramma €12,5 miljoen extra budget beschikbaar te stellen. Dit wordt besteed aan educatie/voorlichting (€ 2,5 mln.) én €10 miljoen voor infra knelpunten op gemeentelijke wegen op basis van cofinanciering.
In 2018 rondden we de subsidieregeling Actieplan Fiets en Veiligheid gemeentelijke infrastructuur af. Samen met gemeenten is in de looptijd van de regeling €26 mln. besteed aan ruim 40 projecten die het Regionaal fietsnetwerk verbeteren. Een vervolg is in voorbereiding. Ook hebben we de te realiseren snelfietsroutes geprioriteerd.
Wat betreft de provinciale wegen zetten we in op het oplossen van de doorstromingsknelpunten met de meeste voertuigverliesuren.
De studies naar deze oplossingen hebben in 2018 geleid tot besluitvorming over (de voorkeursvariant van) enkele grote projecten. Concreet gaat het om de volgende projecten: Rijnbrug, N233 Oostelijke Rondweg Veenendaal, N226 Maarsbergen, N201 en Noordelijke Randweg Utrecht (NRU).
In het openbaar vervoer heeft de reizigersgroei zich in 2018 doorgezet; er zijn echter toenemende doorstromingsproblemen met negatieve gevolgen voor de punctualiteit en rituitval. Daarom hebben we met betrokken partijen een kernteam met gemeenten ingericht die oplossingen voor het OV voorstelt. In 2019 zullen de eerste maatregelen worden uitgevoerd. Daarnaast worden OV-projecten uitgevoerd zoals de nieuwe tramremise, de busstalling Westraven en de Uithoflijn.

Cultuur en erfgoed
Het nominatiedossier voor de status van UNESCO werelderfgoed voor de ‘Hollandse Waterlinies’ - Nieuwe Hollandse waterlinie (NHW) en Stelling van Amsterdam (SvA) - is in oktober 2018 vastgesteld door alle betrokken provincies (Noord-Holland, Utrecht, Gelderland en Noord-Brabant), en in december 2018 door het kabinet ingediend bij UNESCO. Het besluit van UNESCO wordt na de zomer van 2020 verwacht.

Na aandringen van de Provincie Utrecht, gezamenlijk met andere provincies (in IPO-verband), heeft het Rijk 4 miljoen euro extra voor de Domtoren in Utrecht vrijgemaakt. Deze middelen zijn toegevoegd aan het Provinciefonds. De provincie heeft dat bedrag gematcht, zodat in totaal 8 miljoen euro beschikbaar is. De door het Rijk ingezette lijn om meer budget vrij te maken voor de restauratie van grote monumenten is voor de periode 2018–2021 doorgezet in de beleidsbrief ‘Erfgoed telt’   .

In 2018 stonden onze erfgoed activiteiten in het kader van het door de EU uitgeroepen Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed. Zo is, onder de noemer ‘Utrecht Wereldberoemd’, een prijsvraag georganiseerd, waarbij inwoners werden opgeroepen een idee in te sturen om een historisch verhaal of een bijzonder object van vroeger in de schijnwerpers te zetten. Dit leverde maar liefst 143 inzendingen op. Ook vond een grote bijeenkomst plaats over de mogelijkheid (provinciale) wegen te verrijken met cultuurhistorische waarden en er werden diverse zomerse buitenfilmvoorstellingen op bijzondere historische locaties georganiseerd. Ook is de jaarlijkse provinciale duurzaamheidsprijs uitgereikt aan woningbouwvereniging Bo-Ex, voor de restauratie van de Rietveldwoningen in Hoograven, gemeente Utrecht. In april vonden door Open State Foundation en Landschap Erfgoed Utrecht georganiseerde masterclasses collectiedigitalisering plaats voor musea en andere collectionerende instellingen. De digitale collecties zijn toegevoegd aan Europeana, een Europees digitaal erfgoedplatform.

Bestuur en middelen
In 2018 hebben we voor Participatie en inwonersinitiatieven provinciale kaders ontwikkeld, die in 2019 gereed zijn voor besluitvorming. Dit sluit aan bij het rijksbeleid gebaseerd op het onderzoek ‘Maak verschil’ (2016) en het vervolg dat dit gekregen heeft in het ook door ons ondertekende Interbestuurlijk Programma (IBP 2018).
Op 10 juli 2018 heeft de Eerste Kamer ingestemd met het wetsvoorstel herindeling Vijfheerenlanden, zodat de nieuwe gemeente per 1-1-2019 een feit is. In 2018 zijn de voorbereidingen getroffen voor de formele overgang van rechten en verplichtingen van het gebied van oude gemeenten Zederik en Leerdam van de provincie Zuid-Holland naar Utrecht. In het kader van de herindeling hebben we als financieel toezichthouder met de provincie Zuid-Holland ook dit jaar nog het preventief Arhi-toezicht uitgevoerd bij de gemeenten Vianen, Leerdam en Zederik.
Mede dankzij onze lobbyactiviteiten is gezond leven prominent opgenomen als uitgangspunt in het advies van het Comité van de Regio’s over toekomstig Europees milieubeleid. Hiermee hebben wij bijgedragen aan betere Europese regelgeving en profileert Utrecht zich op het gebied van gezonde leefomgeving (Healthy Urban Living).
Op 27 december 2018 zijn we toegetreden tot de Gemeenschappelijke Regeling “Het Utrechts Archief’. Hiermee intensiveren wij de samenwerking met Het Utrechts Archief voor het beheren van onze historische provinciale archieven.
In 2018 is begonnen met de uitvoering van een weerbaarheidsscan, bevordering van toepassing van de wet Bibob en de herziening van het beleid hieromtrent. Daarnaast is het netwerk van de provincie versterkt door bijeenkomsten met notarissen en gemeenteambtenaren. Dat heeft ertoe geleid dat de weerbaarheid van de provincie en de samenwerking met (keten)partners is versterkt.

Uithoflijn
In februari 2018 heeft een statendebat plaatsgevonden, in het kader van de realisatie van de tramverbinding Uithoflijn, over het voorstel voor benodigde extra middelen (Statenvoorstel van 31 januari 2018) en de gecommuniceerde vertraging. Dit debat is mede aanleiding geweest zijn voor het vertrek van de gedeputeerde Mobiliteit en de algemeen directeur. Dit is ook voor uw Staten aanleiding geweest een onderzoek door de Rekenkamer te starten. De resultaten van dit onderzoek zijn eind 2018 gepresenteerd en de aanbevelingen, die verder gaan dan alleen het project realisatie Uithoflijn, worden binnen de provincie werkwijzen en processen geïncorporeerd.

De leverancier van het trammaterieel heeft eind 2018 19 nieuwe voertuigen voor de Uithoflijn geleverd.  Eind 2018 zijn ook de eerste testritten uitgevoerd.

Omgevingswet
In 2018 zijn flinke stappen gezet in de voorbereiding op de komst van de Omgevingswet, die naar verwachting 1 januari 2021 in werking zal treden. Eind 2018 heeft u het Koersdocument ‘Koersen met kwaliteit’ vastgesteld, waarin de strategische kaders voor de omgevingsvisie en -verordening staan. Het Koersdocument is tot stand gekomen op basis van intensieve participatie met gemeenten, waterschappen, bedrijven, belangenorganisaties en jongeren. Het proces van het Koersdocument is ook benut om als Utrechtse regio input te leveren voor de Nationale Omgevingsvisie; daarvoor is een ambtelijk positionpaper aangeboden aan het Rijk en zijn gebiedsdialogen met het NOVI-team georganiseerd in Utrecht en Het Groene Hart.
De Omgevingswet vraagt naast een integrale visie en een samenhangend pakket regels ook om een andere manier van werken. In 2018 is de Omgevingswetkoffer geïntroduceerd; een symbolische koffer met eenvoudig toepasbare hulpmiddelen voor medewerkers en managers om te leren werken met de Omgevingswet. Ook is het overzicht gereed met de werkprocessen die binnen de provinciale organisatie moeten worden aangepast. Een belangrijk aan te passen werkproces is de vergunningverlening, toezicht en handhaving; een werkproces waarbij veel regionale overheden betrokken zijn en die ook gekoppeld is aan het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Daarom hebben de Utrechtse ketenpartners op de Utrechtse Omgevingswetdag in november 2018 op deze onderwerpen belangrijke stappen gezet naar regionale samenwerkingsafspraken om de Omgevingswet voor de Utrechtse inwoner en ondernemer succesvol in te voeren.